To nie jest wystawa o Romach, romskiej historii ani romskiej kulturze. To opowieść o cyganie – wyssanej z palca postaci, która nigdy nie istniała. O osobliwej ikonografii tego konstruktu, ale też mitycznym oriencie, cyganeryjnym zawłaszczeniu i dialektyce kulturowego kolonializmu, przez który siłą rzeczy przebija hybrydyczna mitologia i polsko-romska tożsamość. Narrację budujemy nie tyle w oderwaniu od afirmatywnych i wykluczających wyobrażeń, co wewnątrz nich – rozsadzając związane z nimi fantazmaty i prześnione rewolucje. Wychodząc z założenia, że znaczenie opowieści nie znajduje się w jej środku, ale otacza ją z zewnątrz jak owoc pestkę, obok dzieł sztuki dawnej i archiwaliów, fotografii, dokumentalnych filmów, książek i nagrań, często działających na zasadzie politycznej pornografii, pokazane są także prace współczesnych artystek i artystów.
Cyganie grają od zawsze role złodziei wróżących z fusów i załamań dłoni, demonów rzucających złe spojrzenia i pieśniarzy. Najczęściej zresztą śpiewają rzewne disco polo. Są uosobieniem orientu. Zielarzami, zaklinaczami koni i niedźwiedzi. Pierwszymi przedstawicielami cyganerii. Nomadami i koczownikami żyjącymi w podejrzenie utopijnym zespoleniu z naturą. Prototypem uchodźcy i modelem artysty. Albo, jak chce gdański polityk walczący o eksmisję zamieszkujących pustostany Romów, turystami. Sąsiadami, którzy palą w mieszkaniach ogniska i grają na akordeonie pod balkonami bloków. Zawsze są za śniadzi, albo jak chciał Mickiewicz brudni i zawsze za kolorowi.
Interesują nas opowieści o Cyganach, w których role Cygana odgrywa ktoś inny. I gra ją tak, jak mu się podoba. Reprodukując, często nieświadomie, klisze. Także te, w których Cygan gra niecygana.
„Wołają na mnie Cygan choć tak się nie nazywam Bo komu to przeszkadza, gdy imię się nie zgadza”
Kayah & Bregovič, Caje Sukarije, 1999
Artystki i artyści: Tomasz Armada, Olaf Brzeski, Ewa Ciepielewska, Andrzej Onegin Dąbrowski, Wojciech Fangor, Jerzy Flisak, Krzysztof Gil, Zuza Golińska, Günter Grass, Władysław Hasior, Marcin Janusz, Kunegunda Jeżowska, Stanisław Kałuziak, Tadeusz Kantor, Leszek Knaflewski, Edgar Kovats, Ignacy Krieger, Dawid Mazur, Jan Młodożeniec, Joanna Piotrowska, Tadeusz Rolke, Stanisław Rychlicki, Adam Rzepecki, Walery Rzewuski, Feliks Sadowski Feliko, Slavs and Tatars, Janek Simon, Aleksander Sovtysik, Stanisław Witkiewicz, Paulina Włostowska, Stanisław Zamecznik
Kuratorka: Ania Batko
Źródło: materiały prasowe organizatora
fot. pinacoteca.pl
