Wystawa w Międzynarodowym Centrum Kultury prezentuje prawie 400 obiektów z kilkunastu państwach Europy Środkowej, od Estonii po Macedonię, od Tallina po Skopje, ale przez Berlin, Pragę, Bratysławę, Wilno, Kijów, Budapeszt, Lublanę, Zagrzeb, Sarajewo, Belgrad i Bukareszt. Nie tylko budowle użyteczności publicznej, teatry, muzea i hale sportowe, drapacze chmur i domy towarowe, ale również socjalistyczne domy kolektywne, ultranowoczesne kołchozy, pałace ślubów i domy pożegnań. Wystawa pokazuje miasta prawie idealne, wszystko to, co dumnie prezentuje nieodległą przeszłość, a jednocześnie od lat dziewięćdziesiątych jest wyszydzane jako niedoróbka.
Socjalistyczny modernizm podlega dziś gruntownemu przewartościowaniu. Koniec komunizmu oznaczał to, że jego architektoniczny dorobek nagle stał się kłopotliwym dziedzictwem. Po trzech dekadach, gdy ideologia zwietrzała, świadomi ograniczeń tamtych czasów możemy pokusić się o inne rozpoznanie — nowe albo przynajmniej pozbawione negatywnych emocji. Remanent trwa, choć dotąd rzadko wykraczał poza granice poszczególnych krajów. Autorzy wystawy proponują więc szerszy horyzont i gruntowniejsze przewartościowanie. Spojrzenie przez pryzmat najwybitniejszych dzieł i twórców, pokazanie różnorodności form, zrozumienie kontekstu. Bo architektura nie jest polityczną kalką i dlatego socjalistyczny modernizm domaga się ponownego odczytania. Bez przesądów i bez uprzedzeń.
Nawet w niesprzyjających warunkach socjalistyczni architekci potrafili utrzymać oryginalność i artystyczną autonomię. Tworzyć dzieła wymykające się łatwym sądom. Trzymać się własnej drogi. Nie dać się uwięzić doktrynie — ani architektonicznej, ani politycznej. Robić swoje. Mimo niebywałej skali wojennych zniszczeń, mimo konieczności zaczynania od zera wielu było architektami ciągłości, wiernymi etosowi profesji i szanującymi osiągnięcia poprzedników. Z takim zapleczem rozwinęli indywidualny styl, a sporo ich dzieł zyskało status ikon.
Wystawa Socmodernizm. Architektura w Europie Środkowej czasu zimnej wojny stanowi pierwsze panoramiczne ukazanie powojennego dorobku architektonicznego naszej części kontynentu. Jest owocem współpracy MCK z czołowymi instytucjami architektonicznymi regionu.
Kuratorzy: dr Łukasz Galusek, dr Michał Wiśniewski, Natalia Żak
Źródło: materiały prasowe MCK
fot. pinacoteca.pl
