Wystawa poświęcona twórczości Hanny Orzechowskiej (1923–2008) skupia się na centralnym motywie jej praktyki artystycznej – spojrzeniu w słoneczną tarczę, rozpatrując je jako figurę doświadczenia granicznego. Słońce w twórczości artystki transformuje z ogrzewającej ciało i zmysły czerwonej kuli, przez oślepiającą świetlistość pozbawiającą podmiot wszelkich percepcyjnych barier, po zimną gwiazdę zwiastującą katastrofę.
Widzenie słońca z zamkniętymi oczami, śledzenie powidoków pod powiekami, ale też widzenie ciałem, wejrzenie w siebie, kreowanie wizerunków kobiecej podmiotowości, śnienie, określają część wystawy w dolnej przestrzeni Galerii Studio. Znalazły się tam, nigdy do tej pory nieeksponowane, kompozycje powidokowe Orzechowskiej z sierpnia 1948 roku, jej autoportrety z lat 40. i 70. XX w., rysunkowe reprezentacje kobiecego ciała (ok. 1978–1979) osadzone w doznaniach bólu i przyjemności. Orzechowska, która współtworzyła artystyczny krąg Władysława Strzemińskiego w drugiej połowie lat 40. XX wieku, nie tylko przyjmowała wpływy, ale również aktywnie wpływała i inspirowała autora Teorii widzenia. Obok malarstwa powidokowego artystki prezentowane są jej tekstowe i wizualne notatki z wykładów Strzemińskiego (druga połowa lat 40.) w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi. A także po raz pierwszy udostępnione widzom – rysunki niewielkich rozmiarów będące ilustracjami przemian sztuki XX wieku, które zapewne służyły autorowi Teorii widzenia do ilustrowania jego prelekcji.
Górna przestrzeń galerii poświęcona jest problematyce widzenia z otwartymi oczami: w świetle dnia, ale i w oślepiającym świetle wybuchającego słońca, w czarnym blasku wydarzenia i doświadczenia liminalnego. Słońce w tej części wystawy, w dziełach Orzechowskiej przybiera kolor szary lub czarny, staje się ciemnym świecidłem. Kolaże takie jak By nigdy więcej oraz Nie strzelajcie do… można rozpatrywać jako twierdzenie na temat okrucieństw wojny i wskazanie na Zagładę, a zarazem jako niezgodę wobec wydarzającej się właśnie przemocy: antysemickiej i antyinteligenckiej nagonki w 1968 roku. Symbolicznie kończący wystawę kolaż przedstawia czarne słońce – przypominające gigantyczne oko wpatrzone w postępującą katastrofę świata, a zarazem przeżywające dezintegrację i śmierć podmiotowości.
Wystawa wyposażona jest w aneks dokumentacyjny zawierający materiały z archiwum córki artystki Agaty Siecińskiej, dotyczące okresu studiów, pracy zawodowej, jak i życia rodzinnego Hanny Orzechowskiej. Zdecydowana większość dzieł i archiwaliów eksponowana jest po raz pierwszy.
Kuratorka: Luiza Nader
Źródło: materiały prasowe Galerii
fot. pinacoteca.pl
