V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów trwał od 31 lipca do 14 sierpnia 1955 roku i przyciągnął do Warszawy niemal 170 tysięcy młodych ludzi z Polski i z całego świata. Pod hasłem O Pokój i Przyjaźń krył się propagandowy cel ukazania wyższości socjalizmu nad kapitalizmem. Festiwal stał się jednak karnawałem wielokulturowości, antycypującym zmiany polityczne i społeczne, a przede wszystkim – doświadczeniem pokoleniowym.
Wystawa Lato, które zmieniło wszystko. Festiwal 1955 opowiada historię samego przedsięwzięcia, a także zarysowuje społeczne i kulturowe tło lat 50. XX wieku. Poruszane wątki to między innymi awans społeczny, budowa socjalistycznej Warszawy, koniec doktryny socrealizmu w sztuce, znaczenie przestrzeni publicznej, początki dekolonizacji i „przepuszczalność” żelaznej kurtyny.
Muzeum pokazuje materiały archiwalne i pamiątki z festiwalu, takie jak plakaty, pocztówki, chusty, przypinki czy programy, fotografie, socrealistyczne rzeźby i malarstwo, a także współczesne dzieła sztuki.
Latem 1955 roku do Warszawy przybyła młodzież z całego świata. 31 lipca rozpoczął się V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów o Pokój i Przyjaźń – piętnaście dni zabaw, igrzysk, wystaw, spotkań. Miasto – zamknięte i zastraszone przez stalinowski reżim, wciąż częściowo zrujnowane, zmęczone brakami i kolejkami – podczas festiwalu stało się żywe i kolorowe.
Festiwal 1955 był najbardziej spektakularnym wydarzeniem tamtego czasu i stał się doświadczeniem pokoleniowym dla wielu osób wkraczających w dorosłość po drugiej wojnie światowej, w realiach Polski Ludowej. Do Warszawy przybyło około 26 tysięcy osób ze 116 krajów. Młodych Polek i Polaków – 140 tysięcy. Pałac Kultury i Stadion Dziesięciolecia właśnie oddano do użytku, a miasto dekorowano wielkoformatowymi realizacjami malarskimi. Zorganizowano setki wydarzeń: koncertów, wystaw, spotkań, odczytów i imprez. Tłem festiwalu były ruiny wciąż odbudowującego się miasta. Dwutygodniowy karnawał wielokulturowości poprzedzał nadchodzące zmiany polityczne i społeczne, zarówno w Polsce, jak i na świecie.
Na wystawie Lato, które zmieniło wszystko. Festiwal 1955 tytułowe wydarzenie stało się punktem wyjścia do refleksji o połowie lat 50. XX wieku. Zofia Rojek i Błażej Brzostek, zespół kuratorski, przedstawiają przygotowania i przebieg festiwalu w kontekście społecznym, politycznym i kulturowym. Istotne wątki to między innymi odwilż polityczna, dekolonizacja Afryki i Azji, odbudowa Warszawy i przestrzeń publiczna stolicy.
W 1955 roku w Polsce powoli nadchodziła kulturalna i polityczna odwilż, a państwa Azji i Afryki stopniowo stawały się istotną politycznie siłą, co potwierdziła konferencja w Bandungu w kwietniu 1955 roku. Podczas Festiwalu 1955 obecne były delegacje z krajów, które powstały z kruszejących imperiów kolonialnych. Dla ogromnej większości Polek i Polaków uczestniczących w wydarzeniu była to pierwsze spotkanie z osobami innych ras, kultur, języków.
Zmiany w sztuce polegające na odejściu od socrealizmu dostrzec można było na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi. W Arsenale pokazano niemal 500 prac wykonanych w różnych technikach, z których część wciąż była osadzona w doktrynie socrealistycznej, ale wiele bardziej ekspresyjnych czy sięgających po tematy wojny i Holokaustu. Wystawa, nazywana po prostu Arsenałem, choć została zrealizowana pod kontrolą partii i zapobiegawczo skrytykowana, symbolicznie zakończyła etap socrealizmu w polskiej sztuce.
Kuratorzy: Błażej Brzostek, Zofia Rojek
Muzeum Warszawy, siedziba główna: Rynek Starego Miasta 28–42, 00–272 Warszawa
Źródło: materiały prasowe Muzeum Warszawy
fot. prace prezentowane na wystawie / materiały prasowe Muzeum Warszawy
