Bibeloty, destrukty, potłuczone naczynia i figurki oraz muszelki przechowywane na pamiątkę, a także okazjonalne kufle, ordery i jubileuszowe trofea – to materiały, z którymi Justyna Smoleń pracuje w cyklach kolaży i ceramicznych obiektów, tworzonych od 2018 roku. Artystka wykorzystuje te przedmioty, by krytycznie przyglądać się naszym fantazmatom – mentalnym konstrukcjom, które w psychoanalizie są rozumiane jako projekcje pragnień, lęków i nieświadomych treści. Według Slavoja Žižka ich funkcja polega na maskowaniu sprzeczności i napięć wpisanych w każdą ideologię, umożliwiając ludziom zachowanie złudzenia spójności świata. Często działają jako mechanizm obronny, organizując nasze pragnienia i oferując narracje, które pozwalają uniknąć konfrontacji z realnym – traumatycznym i niemożliwym do uchwycenia aspektem rzeczywistości.
Poprzez codzienne artefakty Justyna Smoleń bada historyczne i współczesne fantazmaty, które w kulturze i sztuce, także użytkowej, przybierają formę wyidealizowanych obrazów miłości, sukcesu czy narodowej tożsamości. Artystka przygląda się figurkom powstałym w krajach komunistycznych w czasach transformacji, gdy szarą rzeczywistość i monotonię meblościanek urozmaicały wizerunki baletnic, egzotycznych zwierząt czy sielankowej miłości. Z porcelanowych destruktów – na zasadzie gry skojarzeń i zabawy – tworzy hybrydyczne, groteskowe formy, które w krytyczny sposób odnoszą się do sentymentalnych wyobrażeń o romantycznych relacjach międzyludzkich i międzygatunkowych, konsumpcjonizmu oraz podejścia do ciała i płci. Natomiast w cyklu Lawa, pełnym organicznych form połączonych z ciężką kamionkową ceramiką, artystka przygląda się bulgoczącym, mrocznym stronom narodowej podświadomości, badając wątki związane z sarmatyzmem i kulturą jarmarczno-ludową. Figury przaśnych krasnali, rubasznych harnasiów, górników czy scen polowań służą jej do dekonstruowania narodowych, patriarchalnych mitów. Wystawa Kruche sny ukazuje napięcie między powracającymi reakcyjnymi ideami, a próbami ich przeobrażenia i płynnego kreowania nowych wizji rzeczywistości.
Kuratorka: Michalina Sablik
Źródło: materiały prasowe Bunkra Sztuki
